Wielka dama polskiej poezji, wielki poeta – te określenia padają najczęściej, gdy mowa o Wisławie Szymborskiej.

Maria Wisława Anna Szymborska-Włodek to polska poetka, eseistka, krytyczka, tłumaczka, felietonistka, laureatka Nagrody Nobla w dziedzinie literatury (1996), członkini założycielka Stowarzyszenia Pisarzy Polskich (1989), dama Orderu Orła Białego. Urodziła się w Bninie (obecnie część Kórnika) 2.07.1923. Zmarła 1.02.2012 w Krakowie. Od 1931 zamieszkała w Krakowie. W latach 1945-48 studiowała filologię polską i socjologię na UJ. Od 1953 była członkiem zespołu redakcji tygodnika „Życie Literackie”. Tam prowadziła dział poezji oraz stałą rubrykę „Lektury nadobowiązkowe” kontynuowane potem w Gazecie Wyborczej.

Zadebiutowała w 1952 tomikiem poezji „Dlatego żyjemy”, następnie wydała „Pytania zadawane sobie”. Te ówczesne wiersze nie wyróżniają się niczym szczególnym na tle poezji socrealistycznej.

Właściwy, tzw. „drugi debiut”, miał miejsce w 1957. W wierszach „Wołanie do Yeti” poetka zaczęła budowanie dojrzałej poezji. Publikowała bardzo oszczędnie- między rokiem 1958 a 1981 zaledwie 5 zbiorów wierszy. Ale to właśnie dzięki długiej pracy nad tekstami i dużej samokrytyce autorki każdy jej tomik jest arcydziełem, skończoną całością.

Szymborska tworzy poezję osobistą i refleksyjną. Przedmiotem jej zainteresowania jest człowiek, jego przemijanie, bezbronność, miejsce w świecie. Wobec słabości rodzaju ludzkiego przyjmuje ironiczny dystans. Najbardziej ciekawi poetkę relacja człowieka ze światem, z innymi stworzeniami- ze zwierzętami, roślinami, a nawet z minerałami.

W człowieczeństwo wpisana jest także miłość. Miłosne wiersze Szymborskiej to najczęściej teksty mówiące o niespełnieniu i obawie utraty miłości- „Nic dwa razy się nie zdarza i nie zdarzy. Z tej przyczyny zrodziliśmy się bez wprawy i pomrzemy bez rutyny”.

Wyróżniającą cechą poezji Szymborskiej jest jej konwersacyjny charakter, który wyraża się w posługiwaniu dialogiem, sytuacją rozmowy. Owa rozmowa, którą autorka prowadzi ze swymi czytelnikami jest jedną z przyczyn jej niezwykłej popularności. O powodzeniu tej poezji decyduje też rzadka umiejętność mówienia o poważnych sprawach w sposób lekki, jasny i zrozumiały. Służy temu język, który jest prosty, komunikatywny i odkrywczy.

Poetka jest lubiana przez czytelników także za sprawą umiaru, dyskrecji i poczucia humoru. Sama autorka powiedziała, że humor jest „młodszym braciszkiem powagi” i że uważa ona te dwie rzeczy za równe sobie wartości. Humor łączy się najczęściej z poetycką ironią i wyraża dystans wobec świata. Przykładem może być początek wiersza „Konkurs piękności męskiej”:

Od szczęk do pięty wszedł napięty.

Oliwne na nim firmamenty.

Ten tylko może być wybrany,

kto jest jak strucla zasupłany

O tym, że Szymborskiej nie brakowało poczucia humoru świadczą też jej odpowiedzi na listy do redakcji „Życia Literackiego”. Oto kilka przykładów:

„Do czego potrzebny jest Kochanowski współczesnemu poecie?”

W. Szymborska- „Do czytania”.

„A jednak, młodzieńcze z grzywą, dawną poezję znać trzeba, już choćby dla uniknięcia zbytecznego trudu. Może się przecież zdarzyć, że napiszesz „Króla Ducha” i potem będzie ci przykro, że już wcześniej zrobił to ktoś inny”.

„Zapytuje Pan, jakie jest nasze zdanie o Homerze. Dotychczas jak najlepsze. A co, stało się coś?”.

Począwszy od lat 80. ukazały się cztery zbiory wierszy: „Ludzie na moście”(1986), „Koniec i początek” (1993), „Chwila” (2002), oraz „Dwukropek” (2005).

Za jeden z najważniejszych utworów tego okresu uważany jest „Głos w sprawie pornografii”. Jest on obroną wolności myślenia i wypowiedzi, sformułowaną przy użyciu nieodłącznej od poezji Szymborskiej ironii: „Nie ma rozpusty gorszej niż myślenie”.

Autorka pisze w swych wierszach również o codzienności, w której znajduje to, co najważniejsze:

„I choć w pobliżu nic się wielkiego nie dzieje,

świat nie jest przez to uboższy w szczegóły”.

Szymborska jest mistrzynią pisania o sprawach budzących silne uczucia w sposób daleki od wzniosłości. Przykładem jest cykl wierszy osnutych wokół tematu śmierci: „Kot w pustym mieszkaniu” (ukazujący brak człowieka z perspektywy kota), czy „Nazajutrz bez nas” (będący szczegółową prognozą pogody). Wymienione utwory łączy to, że nie mówi się o śmierci wprost, akcent zostaje przesunięty na przedmioty i sprawy, które nadal zaprzątają uwagę żyjących.

Ściszony głos poetki wywołuje silniejsze wrażenie niż krzyk i nadmierna ekspresja. Harmonia, umiar, równowaga treści i formy stanowią ważne elementy twórczości Noblistki.

Mam nadzieję, że udało mi się zachęcić do poezji Wisławy Szymborskiej. W bibliotece znajdują się oczywiście zbiory wierszy oraz płyta, na której sama poetka czyta swoje utwory.

Newsa przygotowała: p. prof. Aneta Kupczak.